Vài thứ đã đọc với học từ Taleb và Murakami, hơi lạnh người với chứng chiếc và mấy trò đánh bạc hàng ngày. Đặc biệt là sáng nay .
~
Tưởng tượng bạn nuôi một con gà.
Hàng ngày bạn cho nó ăn. Việc này diễn ra trong một thời gian dài, một nghìn ngày chẳng hạn.
Việc mỗi ngày cho gà ăn sẽ khiến con gà tin rằng quy luật chung của đời nó là sẽ được cho ăn mỗi ngày (tuổi thọ gà cũng ngắn).
Trong thời gian được nuôi, gà cũng vài lần bị bệnh nọ kia, nhưng đều được bạn chăm sóc. Như vậy niềm tin của gà vào 'những con người thân thiện' càng lúc càng tăng,và con người hiển nhiên như một động vật sống để nuôi gà.
Và đến ngày thứ một nghìn, nhà bạn làm giỗ. Con gà sẽ có dịp xem xét niềm tin của mình.
~
Con gà có cơ hội trốn để không chết, hoặc ít nhất chết theo cách khác, nếu nó không có 'kinh nghiệm'. Kinh nghiệm này học được từ việc quan sát các dấu hiệu cho ăn, từ việc làm quen với chế độ ăn cũng như thức ăn hàng ngày. Niềm tin con gà tăng lên theo số lần được cho ăn. Và khi niềm tin lên cao nhất, cũng là đỉnh của nguy hiểm.
Con gà không phải không học được kinh nghiệm, mà kinh nghiệm nó học được là kinh nghiệm ÂM.
Nhiều thứ chúng ta học được, có lúc đột nhiên không còn hữu ích, hoặc gây ra hậu quả nặng nề. Và kết luận đi đến lại nằm ngoài tầm kiểm soát những thứ đã học được.
Con gà chỉ biết ít hơn một chút những gì nó nên biết.
~
Cũng có thể lấy ví dụ khác người hơn một chút. Bạn cho gạo và nước vo gạo vào nồi cơm điện. Cắm điện. Nửa tiếng sau mở ra thì gạo thành cơm.
Một ngày nào đó, khi mở ra bạn thấy bánh thì sao?
Bạn sẽ ngạc nhiên một chút, rồi cho rằng ai đó đã bỏ bánh vào trong nồi cơm, hoặc khác hơn là, đây là cơm, chẳng qua hôm nay nồi làm sao nên nó có hình cái bánh. Tóm lại, bạn sẽ cố tìm cách giải thích cho một sự việc đã xảy ra. Lời giải thích dựa trên kinh nghiệm bạn có, đã có, hoặc kinh nghiệm của nhà sản xuất nồi cơm điện.
Nhưng bạn có biết thực sự chuyện gì xảy ra trong nồi cơm trong khoảng thời gian bạn bỏ gạo nước vào nồi, cắm điện cho dến khi mở vung ra?
~
Tưởng tượng bạn là con gà.